Natte Voeten

Slecht nieuws van het klimaatfront: de stijging van het globaal zeeniveau lijkt even onheilspellend snel te gaan als in de meest pessimistische scenario’s van het klimaatpanel van de Verenigde Naties. Het gemiddeld niveau van de wereldzeeën zou jaarlijks met ongeveer 4 millimeter stijgen, wat dus neerkomt op ongeveer 40 cm per 100 jaar. Volgens recente prognoses zou de zeespiegel van onze Noordzee misschien wel een volle meter stijgen tegen 2100, en zouden we tegen het einde van deze eeuw hier in Vlaanderen met velen natte voeten krijgen. Onze kust en onze polders, en geheel Zeeuws-Vlaanderen zouden onder water komen te liggen. Al lijken de waarnemingen dat op dit moment nog helemaal niet te bevestigen.

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/11/06/vlaanderen-onder-water/

In mijn naïviteit denk ik dan: er wordt altijd paniekerig gedaan over het (dreigend) tekort aan (drinkbaar) water, waarom profiteren we dan niet van al dat zeewater dat Vlaanderen binnen stroomt? Vreemd, eigenlijk, dat wij hier in Vlaanderen bijna constant worstelen met een tekort aan (drinkbaar) water, als je bedenkt hoe véél het hier bij ons regent. De oorzaak is even welbekend als onwrikbaar: het beton, en de industrie. We hebben heel veel industrie in Vlaanderen, en die verbruikt gigantische hoeveelheden water. En we hebben ontzettend veel “verharde” grond in Vlaanderen, zodat het grootste deel van het regenwater niet in de grond kan doordringen om de grondwaterreserves aan te vullen, maar wel gewoon weg vloeit… naar zee.

Er is dus méér dan genoeg water op onze planeet, want de zeeën en oceanen beslaan ongeveer 71% van het aardoppervlak. Helaas is maar 2,5% van al het voorradige water “zoet”, en dat zit voor bijna 70% opgeslagen in gletsjers en “eeuwige sneeuw”. Slechts 29% van het zoet water is grondwater, en het is nu net dát water wat vooral gebruikt kan worden als drinkwater.

Al dat water in de zee, kunnen we daar dan écht niets mee doen? Toch wel. Maar voorlopig niet op een kosteneffectieve manier. De meest voor de hand liggende, en ook meest gebruikte, manier is namelijk door destillatie: als het water gekookt wordt, wordt dat een damp van zoet water die kan opgevangen worden, en het zout blijft achter. Maar de kost hiervan is bijzonder hoog: om 1000 liter drinkwater uit zeewater te produceren is minstens 15 kWh aan energie nodig, dat is even veel als wat de gemiddelde Belg op een week verbruikt.

Er wordt wel hard gewerkt aan meer energie-efficiënte oplossingen. Eén daarvan is de “membraantechnologie”, die steunt op “omgekeerde osmose”: het zoutwater wordt onder zeer hoge druk door een membraan met piepkleine gaatjes geperst; gaatjes waar de zoutmoleculen niet doorheen kunnen. En dus is het water aan de andere kant van het membraan zoet (zij het daarom nog niet “drinkbaar”). Omdat ook dat nog altijd bijzonder duur en complex is, want er zijn sterke pompen nodig om het zoute water doorheen dat membraan te persen, wordt er verder gezocht naar milieuvriendelijke en geavanceerde technieken. En daarbij lijkt er nu toch een veelbelovende doorbraak te zijn: er wordt gewerkt aan een systeem dat werkt op zonne-energie, en waarbij het zout aan het water onttrokken wordt en zoet water achter blijft (terwijl dat bij alle bestaande technieken omgekeerd is).

Wat hierbij bijzonder pijnlijk is, is dat die stijging van het zeeniveau voor een deel veroorzaakt wordt door het afsmelten van ijskappen en gletsjers. En het moet nu wel lukken, zeker, dat een héél groot deel van onze “voorraad” aan zoetwater net opgeslagen zit in dat ijs. Met andere woorden: door de opwarming van de aarde vloeit een groot deel van ons zoet water naar de zee, waar het zout water wordt. Waarmee dus het aandeel aan zoet water op Aarde nóg kleiner wordt, en het tekort aan drinkbaar water nóg nijpender. Zou er écht geen mogelijkheid bestaan om dat smeltwater op te vangen vóór het in zee terecht komt, zodat we op die manier een reserve aan zoetwater kunnen opbouwen?

Vreemd, eigenlijk. We hebben al dat technologisch vernuft verzameld. We kunnen een jeep naar Mars sturen, of een ruimtetelescoop naar de zon. We kunnen het zonlicht opvangen en er elektriciteit mee produceren. We kunnen torens bouwen die 800 meter hoog reiken. Maar we kunnen geen efficiënte manier bedenken om drinkwater te halen uit de gigantische voorraden in de zee…