Het einde

De klimaatactivisten hebben ongelijk. Het is heus niet door de huidige klimaatverandering dat de wereld zal vergaan. Sowieso niet, want de wereld heeft zoiets al dikwijls meegemaakt, en onze planeet is er nog altijd. Er zijn in het verre verleden de verschillende ijstijden geweest waarbij grote delen van de nu bewoonde wereld herschapen waren in één uitgestrekte onherbergzame ijsvlakte, en er zijn de periodes van intense opwarming geweest waarbij de halve planeet onder water is komen te staan. (Overigens zonder enige menselijke tussenkomst.) En bij meerdere van die “cataclysmen” is een belangrijk deel van het leven uitgeroeid. Maar de Aarde zelf heeft het allemaal overleefd, en de natuur heeft zich hersteld. Dat zal ook nu wel het geval zijn. Al zal de mens zélf dat misschien niet meer meemaken.

Maar als het mensdom aan zijn einde zal komen, dan zal dat vermoedelijk niet het gevolg van de klimaatverandering zijn. Het zal aan onze oorlogszucht en vernietigingsdrang te wijten zijn.

We tonen ons bijzonder verontwaardigd en geschokt door de wrede en zinloze oorlog in Oekraïne en het buitensporig gebruik van oorlogstuig. Maar eigenlijk zijn we daar een beetje hypocriet in. We komen allemaal op straat en laten ons protest horen, omdat die vreselijke gebeurtenissen zich in onze nabijheid afspelen, maar dit is heus niet de eerste keer dat een machthebber zich aan zo’n zinloos geweld te buiten gaat. Denken we maar aan de situatie in Jemen, waar Arabische vliegtuigen ziekenhuizen gebombardeerd hebben (met Amerikaanse wapens). Of in de Gaza-streek, waar Israëlische raketten volledige woonwijken plat gooien (met Amerikaans wapentuig). Of in Syrië, waar een president zijn eigen dorpen en steden verwoest (met Russische bommen en raketten) en daarbij noch scholen noch ziekenhuizen ontziet. Allemaal in een niet zo ver verleden, en zelfs ook nog vandaag. Maar er was weinig protest tegen. We vonden het erg, maar dat was het dan ook. Het was immers “ver van ons bed”.

Om eerlijk te zijn: de mens heeft helaas een lange geschiedenis van vernielzucht, wreedheid en geweld. Zelfs onze Bijbel staat er vol van. Er loopt op deze planeet geen enkel wezen rond dat zó wreedaardig en gewelddadig is als de mens. Ik vermoed dat dat komt door onze intelligentie?

In het begin, toen we elkaar nog met knuppels en stenen te lijf gingen, bleven de gevolgen relatief beperkt. Je kon sowieso al niet veel slachtoffers in één keer maken, en wie uit je buurt bleef, was veilig. Dat is veranderd toen de mens schiettuigen ging gebruiken, eerst pijl en boog, en later geweren. Hiermee werd het vermoorden van een ander véél gemakkelijker en véél efficiënter. En je had een groter bereik: ook wie niet in je buurt was, kon afgeknald worden. Een verdere vooruitgang was de uitvinding van machinegeweren en van tuigen om granaten af te schieten. Die gaven ons de kans om in één keer een hoop “vijanden” (én, vooral, onschuldigen) om te brengen. Maar de creativiteit van de mens kent geen grenzen, en toen kwamen de vliegtuigen. Dat was pas échte vooruitgang. Niet alleen omdat dit ons de kans gaf in één klap een hele massa om te brengen, bovendien konden we dat doen zonder iemand in het aangezicht te moeten kijken. Voor de soldaten was het een heel verschil: ze werden niet langer verondersteld menselijke wezens te vermoorden, ze hoefden alleen hun vizier vast te klikken op een stel coördinaten op hun radarscherm. Moord werd een abstract begrip. Het geweten speelde geen enkele rol meer, mededogen of respect voor een mensenleven ook niet meer. Oorlog werd een spel met pionnen en met tuigen, oorlog was niet langer iets waarin mensen elkaar aanvielen.

Dat verklaart ook het gemak waarmee de oorlogspiloten hun bommen laten vallen op woonwijken, en hun raketten afvuren op een markt of een school. Dat verklaart ook waarom zelfs het gebruik van een kernbom helemaal geen taboe meer is. Niet voor de opdrachtgevers, niet voor de uitvoerders.

De mens heeft zich inderdaad al vanaf zijn ontstaan een wreed en oorlogszuchtig wezen getoond, en de graad van geweld en van wreedheid is in de loop der tijden alleen maar toegenomen. Zodat we nu op het punt gekomen zijn dat we ons zelf kunnen, en dreigen te, vernietigen. Nee, “het einde” van de wereld zal niet het gevolg zijn van de klimaatverandering, maar wél van onze eigen moordzucht.

Misschien komt er dan na ons een andere intelligente soort die niet die (zelf)vernietigingsdrang kent?