Zal ik het eens over Jan Fabre hebben? Misschien kent u hem
niet?
Jan Fabre is een beeldend
kunstenaar en leider van een dans- of eerder “performance” gezelschap: “Troubleyn”.
Hij is een “excentriek” persoon (en
dat is dan nog voorzichtig uitgedrukt) die heel graag en heel bewust de grenzen
opzoekt, en dikwijls zelfs overschrijdt: de grenzen van goed fatsoen, de
grenzen van wat moreel aanvaardbaar is, de grenzen van de “artistieke vrijheid”.
Dat is al altijd zo
geweest, van bij het begin van zijn artistieke carrière. Denken we maar aan die
bizarre en ronduit wrede “performance”
waarbij hij (levende) katten in een trappenhal omhoog gooide om te zien of ze
op hun pootjes zouden terechtkomen. Of denken we maar aan zijn stunt waarbij
hij de pilaren van de Universiteitsaula in Gent met verse ham heeft ingepakt.
(Ham die daarna niet meer voor consumptie geschikt was, en die nochtans vele
hongerige magen had kunnen gevoed hebben.) Of aan de vele dansvoorstellingen
waarbij de dansers en danseressen blijkbaar helemaal naakt (moeten) optreden.
Hij is daar altijd mee “weg gekomen”, omwille van de “artistieke vrijheid”. Wat hij ook deed
of probeerde, het werd door de kunstkenners gewaardeerd en zelfs gelauwerd. Want
het was “kunst”. Hoe wreed het soms
ook was, hoe onbetamelijk ook, hoe onfatsoenlijk ook, hoe schaamteloos ook.
Tot voor kort. Want ook
Jan Fabre kon niet ontsnappen aan de “#MeToo”-heisa.
Wat voorheen geaccepteerd, of in elk geval getolereerd werd, want het was “kunst”, werd opeens totaal verwerpelijk
en misdadig. Niet toevallig onder impuls van meester Christine Mussche, die ook Bart De Pauw volledig kapot gemaakt
heeft. Net als bij de “affaire De Pauw”
viel het op hoe eensluidend de verklaringen van de slachtoffers wel waren nadat ze met meester Mussche hadden overlegd. (En ja: meester
Mussche is ook de advocaat die ervoor gepleit heeft om begrip en lankmoedigheid
op te brengen voor die jongeman die met bruut en zinloos geweld een vrouw heeft
verkracht.)
Wil ik hiermee beweren
dat het helemaal okee was wat Jan Fabre allemaal heeft uitgespookt? Verre van.
Maar hij had in het verleden al veel meer “op
zijn kerfstok”, en niemand maakte daar bezwaren tegen. Wel integendeel. Hij
heeft zelfs het “ereteken van
grootofficier in de Kroonorde” gekregen als bewijs van erkenning voor zijn
projecten. (Dat ereteken wordt verleend voor “artistieke,
literaire of wetenschappelijke verdiensten of aan personen die de handels- en
industriële belangen van het land hebben behartigd of voor aan het land bewezen
diensten.”) Het is dus op z’n minst een beetje “hypocriet” om nu te staan roepen hoe ontoelaatbaar zijn gedrag wel
was. Hoe je het ook draait of keert, de jonge vrouwen die deel wilden uitmaken
van zijn dans- en theatergezelschap, Troubleyn,
wisten vooraf waar ze aan begonnen. Ze wisten dat ze met “grensoverschrijdend” gedrag te maken zouden krijgen. Per definitie,
want dát is nu eenmaal waar het Jan Fabre altijd om te doen is geweest: de
grenzen opzoeken en er zo ver mogelijk ook overheen gaan. Dat is de aard van de
kunst van Jan Fabre: grenzen overschrijden. Daar werd hij ook voor geroemd en
geprezen. Als je dan deel wil zijn van zijn “projecten”, dan weet je vooraf dat er grenzen zullen overschreden
worden. De katten die hij indertijd in die traphal de lucht heeft in gegooid,
die wisten niet wat hen te wachten stond en die hebben niet vrijwillig aan die
“performance” meegewerkt…
Wat al helemaal “hypocriet” is, is de roep om nu zijn
beeldhouwwerken en sculpturen uit de publieke ruimtes te verwijderen. De
progressieve politici en de “wokers”
schreeuwen om alles van Jan Fabre te laten verdwijnen, zonder dat ze daar enig
zinnig argument voor kunnen bedenken. Met name de partij Vooruit heeft er op
aangedrongen om de werken van Jan Fabre te verwijderen (uit het Vlaams
Parlement) na zijn veroordeling: "Het
kunstwerk laten hangen zou een vreemd signaal zijn aan de vele Vlamingen en de
vele schoolkinderen die het parlement komen bezoeken."
Het ene heeft toch totaal
niets met het andere te maken? Ik begrijp niet waarom zijn werken omwille van
zijn veroordeling gebannen zouden moeten worden. De radiozenders zullen ook Michael Jackson niet uit de ether
verbannen omdat die een iets te fervente “kindervriend”
was, toch? Het is niet omdat Jan Fabre de grenzen van respect en eigenwaarde
niet kende of niet begreep, dat zijn kunstwerken nu opeens obsceen of
verwerpelijk of aanstootgevend zouden zijn. Hij is veroordeeld wegens
grensoverschrijdend gedrag en aanranding van de eerbaarheid, maar dat doet
niets af aan de kunstzinnigheid van zijn sculpturen. (Al is dat laatste een
kwestie van smaak, dat geef ik toe.)
Wat er ook van zij: men
wist al heel lang waar Jan Fabre toe in staat was en dat hij grenzen overschreed
in zijn “kunstprojecten”, maar men
heeft altijd laten begaan. En hem zelfs toegejuicht. Als dat verkeerd is, of
was, dan had men (de “goegemeente”,
de verontwaardigde politici) al veel eerder moeten ingegrepen hebben.
Reacties
Een reactie posten