Digibeten

Het is een wijdverbreide stelling dat de oudere generatie, de 70-plussers zeg maar, over het algemeen genomen “digibeet” is, terwijl de jongeren “digital natives” zijn.

Het woord “digibeet” is een geheel nieuw en kunstmatig woord. Het is eigenlijk de samentrekking van “digitaal analfabeet”: “iemand die niet met digitale middelen om kan gaan”. Waarbij we in de eerste plaats denken aan de senioren die nog opgegroeid zijn in een tijd dat er geen computers waren, laat staan tablets of smartphones. En ook geen digitale toepassingen of computergames. Mensen dus die nooit geleerd hebben met een computer te werken en er daarom soms zelfs lichtelijk bang voor zijn. Mensen voor wie e-mail iets is waar ze zo ver mogelijk vanaf blijven, mensen die geen idee hebben hoe je met een computer zou moeten of kunnen werken. Mensen dus die in deze tijden waarin zowat alles digitaal geworden is, compleet verloren lopen en niet meer kunnen participeren in het dagelijks leven. Ze kunnen geen ticket reserveren voor het toneel, ze kunnen hun bankverrichtingen niet uitvoeren, ze kunnen hun energierekening niet nakijken, ze kunnen geen terugbetaling vragen bij het ziekenfonds, ze kunnen geen afspraak regelen bij de dokter, ze kunnen geen premies of vergoedingen aanvragen waar ze recht op hebben, enzovoort enzoverder. Dat geldt overigens niet alleen voor de oudjes onder ons, maar in grote lijnen ook voor zowat alle kansarmen: mensen met een klein inkomen, mensen die laag geschoold zijn, anderstaligen.

“Digital native” is het tegengestelde van “digibeet”. Het gaat dan over (jonge) mensen die opgegroeid zijn met de informatietechnologie van het digitale tijdperk. Jonge mensen die al op hun achtste met een smartphone rondlopen, en op hun twaalfde al een iPad hebben. Jonge mensen die al van hun vijfde computergames spelen, en voor wie ICT een vanzelfsprekendheid is: zij kennen geen wereld waarin ICT niet een centrale rol speelt.

Groot was dan ook mijn verbazing toen ik het volgende bericht zag staan: “Een kwart van de jongeren is niet mee met de digitalisering.” Uit een recente studie blijkt namelijk dat een kwart van de zestien- tot vierentwintig-jarigen er bijvoorbeeld niet in slaagt zijn/haar belastingaangifte online in te vullen, of zelfs maar een bestand als bijlage toe te voegen aan een e-mail. Een TikTok-filmpje maken, of een foto versturen via Snapchat, dat is geen enkel probleem, maar de smartphone gebruiken voor een praktische toepassing, dat lukt niet. Inloggen op Itsme voor de bankzaken of voor het fameuze Covid Safe Ticket, dat is voor heel veel jongeren duidelijk te hoog gegrepen.

Hoe komt dat? In de eerste plaats omdat het hen blijkbaar totaal niet lijkt te interesseren. De jongvolwassenen van vandaag houden zich liefst onledig met Facebook of Instagram of TikTok. Ze zien hun smartphone als een toestel om zich te ontspannen of met elkaar te “praten”, niet als iets voor “serieuze” dingen. Maar er is meer aan de hand: ze hebben duidelijk ook nooit geleerd hoe ze informatica moeten gebruiken en wat ze ermee kunnen doen.

Ons onderwijs heeft op dat vlak jammerlijk gefaald. En er is geen beterschap in zicht. Want bij de recente peilingen naar de kennis en vaardigheden van de twaalfjarigen, kwam niet alleen een ontstellend gebrek aan kennis van Wiskunde aan het licht. Ook de kennis en de vaardigheden in ICT is bij die kinderen bedroevend zwak.

Dat de oudjes van nu moeite hebben met de digitale wereld, dat is al bij al niet zo vreemd. Al blijft het natuurlijk pijnlijk dat zij op die manier voor een groot deel “uitgesloten” worden. Maar dat de huidige en toekomstige jongere generatie al even “gehandicapt” is als het over de digitale vaardigheden gaat, dat is pas écht zorgwekkend. Hoe kunnen zij ooit “volwaardige burgers” worden? We riskeren af te stevenen op een wereld waarin meer dan een kwart van de (jong)volwassenen niet deftig kan participeren in het moderne leven. En ik vrees dat het bekijken en maken van TikTok-filmpjes hen niet zal helpen om een doktersbezoek te reserveren of een attest aan te vragen of hun bankzaken te regelen.

De digitalisering is wellicht niet meer tegen te houden, of we dat nu leuk vinden of niet. Maar onze jeugd wordt daar totaal niet op voorbereid. Als we willen vermijden dat heel veel jongvolwassenen uit de boot vallen, moet er dringend ingegrepen worden. Voor zij die de schoolbanken al ontgroeid zijn, is het misschien te laat, maar voor de jongeren die nog studeren, is er nog hoop. Tenminste als het onderwijs eindelijk de moderne noden gaat erkennen.