Mensenrechtenactivist

Voor wie de afgelopen weken op Mars zou gewoond hebben: de Nobelprijs voor de Vrede is in 2022 toegekend aan Ales Bialiatski, een Wit-Russisch advocaat en “mensenrechtenactivist” en aan de mensenrechtenorganisaties “Memorial” uit Rusland en “Center for Civil Liberties” uit Oekraïne. Ik moet eerlijk toegeven: van “Memorial” had ik al gehoord (ik heb er zelfs al eens iets over geschreven in mijn blog, denk ik), maar die andere gelauwerden kende ik totaal niet.

Ze krijgen de prijs “voor hun jarenlange inzet voor het beschermen van de mensenrechten, hun kritische houding tegenover de machthebbers en het documenteren van oorlogsmisdaden, machtsmisbruik en mensenrechtenschendingen.” Ales Bialiatski organiseerde blijkbaar in de jaren tachtig van de vorige eeuw al anti-sovjet betogingen in Rusland, en heeft midden de jaren negentig het mensenrechtencentrum “Viasna” opgericht. Hij is één van de belangrijkste oppositiefiguren in Wit-Rusland, en zit (zoals bijna alle oppositiefiguren in Rusland of Wit-Rusland) in de cel na een schertsproces waarin hij beschuldigd werd van belastingontduiking. De organisatie “Memorial” werd in de jaren tachtig opgericht om documentatie en bezwarend materiaal te verzamelen over de repressie tijdens het bewind van Jozef Stalin. De huidige Russische regering vindt dat maar niets, omdat veel van de huidige machthebbers aan die repressie hebben deelgenomen. Ondertussen heeft Memorial haar belangstelling trouwens verruimd en zet ze zich nu meer in voor “de mensenrechten” in het algemeen. De organisatie is nog niet zo lang geleden door Poetin op de lijst van “buitenlandse agenten” gezet en ze is door het Russisch Hooggerechtshof verboden. Het “Center for Civil Liberties” is een buitenbeentje in de rij gelauwerden. Het is een Oekraïense organisatie die pas in 2007 opgericht werd, en die vooral de bedoeling heeft om in Oekraïne te waken over het respect voor de mensenrechten en er de democratie te versterken.

De VRT vraagt zich af of de keuze van deze winnaars al dan niet “politiek geïnspireerd” zou zijn. Ja, hallo? Uiteraard is die keuze politiek geïnspireerd. De (enige) bedoeling is een dikke middelvinger uit te steken naar Poetin en zijn vazal Loekasjenko. Dat een kritische Oekraïense organisatie mee mag delen in de prijs, is enkel bedoeld om het geheel een meer “objectief” karakter te geven. Zo van: zie je wel dat wij onpartijdig zijn, want we geven de prijs ook aan een organisatie die kritisch staat tegenover de Oekraïense machthebbers en die de immense corruptie in Oekraïne durft aan te klagen.

Ik wil de waarde en betekenis van de winnaars niet in twijfel trekken, maar één ding durf ik wel te stellen: zij hebben geen van alle bijgedragen tot “de vrede”. En daar gaat die prijs toch over. Of niet? Ze hebben zich verzet tegen dictatoriale regimes en ze hebben zich ingezet voor de democratie, maar ze hebben de vrede niet dichterbij gebracht. Niet in de wereld, niet in hun eigen land. Ze zouden in dit geval beter spreken over de “Nobelprijs voor de Mensenrechten”.

Het is trouwens niet de eerste keer dat de Nobelprijs voor de Vrede toegekend wordt aan iemand die geen bijdrage had geleverd tot “de wereldvrede”. En dat de keuze enkel politiek geïnspireerd was: om een boodschap te brengen aan de ene of andere machthebber die zich had misdragen. Dat daarbij af en toe heel vreemde keuzes gemaakt werden, spreekt vanzelf. Zo heeft de Myanmarese (in ongenade gevallen) ex-presidente Aung San Suu Kyi ooit de Nobelprijs voor de Vrede gekregen, terwijl zij enkele jaren later mee verantwoordelijk was voor de slachtpartijen onder de Rohingya. En zo heeft Abiy Ahmed Ali, de eerste minister van Ethiopië, ook al eens de Nobelprijs voor de Vrede gekregen, terwijl hij enkele jaren later zijn leger de opdracht heeft gegeven voor de slachting in de opstandige provincie Tigray.

Als ik het voor het zeggen had, dan zou ik die Nobelprijs voor de Vrede gewoon afschaffen. Of in elk geval enkel bij heel zeldzame gelegenheden toekennen. Aan iemand die écht een stap heeft gezet die ons dichter naar de vrede kan brengen. Iemand die het conflict in Oekraïne kan stoppen, bijvoorbeeld. Of iemand die de gruwelijke oorlog in Jemen kan laten eindigen. Of iemand die in het Midden-Oosten eindelijk permanente vrede zou kunnen brengen. Ik vrees dat de prijs niet dikwijls zal uitgereikt worden.