Het Vel van de Beer

Als u ooit aan iemand zou moeten uitleggen wat “zielig” precies betekent, dan kan u gewoon een stukje uit de debatten in onze parlementen laten zien, vooral dan de jaarlijkse debatten rond de nieuwe begroting. Zowel in het Vlaams als in het federaal parlement. En zowel van de kant van de meerderheid als bij de oppositie. Er bestaat geen woord dat beter gepast is dan “zielig” om dat trieste schouwspel te omschrijven.

Bijzonder zielig was ook de poging van de Vlaamse partijen die federaal in de regering maar in Vlaanderen in de oppositie zitten, om op één of andere manier een soort “wedstrijd” uit te lokken tussen federaal energieminister Tinne Van der Straeten en Vlaamse energieminister Zuhal Demir. Eigenlijk deed dat in het begrotingsdebat totaal niet terzake, maar de partijen die op het Vlaamse niveau in de oppositie zitten, met name Groen en Vooruit, voelden blijkbaar de behoefte om hun (Groene) minister op te hemelen en te benadrukken dat die véél meer waard is dan haar Vlaamse collega (van de N-VA, die federaal in de oppositie zit). Waar dat goed voor was, ik zou het niet weten. Ik wist niet dat er een wedstrijd gehouden werd om de “beste energieminister” te kiezen. De reden is vermoedelijk dat er in 2024 verkiezingen zijn en dat een partij als Groen de stijgende populariteit van Zuhal Demir met argusogen in de gaten houdt.

Hoe dan ook: volgens de verdedigers van Tinne Van der Straeten heeft zij, in tegenstelling tot Zuhal Demir, al enorm veel bereikt.

Hierbij wordt onder andere verwezen naar de “maximumprijs voor gas” op Europees niveau, waarvoor Tinne één van de grote voorvechters is geweest. En het klopt inderdaad dat zij nog niet zo lang geleden in het VRT-journaal is komen verkondigen dat die maximumprijs waar zij zo hard voor gevochten had, er dan toch zou komen. Ondanks de oorspronkelijke tegenkanting van een aantal landen en van de Europese Commissie zelf. Maar Tinne had hen allemaal kunnen overtuigen. Vertelde ze triomfantelijk in het journaal. Alleen... We zijn nu enkele weken later, en die maximumprijs is er nog altijd niet. En die zal er ook niet komen, want in tegenstelling tot wat Tinne ons verteld heeft, zijn de tegenstanders niet overstag gegaan. Vooral Duitsland, maar ook Nederland en Denemarken, willen van geen maximumprijs weten. Tinne had het vel van de beer helaas iets te vroeg verkocht. Er komt wel een “dynamische prijscorridor”, een flexibel systeem om te grote prijsschommelingen op te vangen. Maar dat is toch iets anders dan een “prijsplafond”, zoals de Duitse Bondskanselier bleef benadrukken. En hoe dat precies zal werken, dat weet nog niemand.

Maar dé grote verdienste van Tinne Van der Straeten ligt in de Europese beslissing om de “overwinsten” van de energieproducenten te belasten. Waarmee de weg vrij was om die belasting effectief ook bij ons in België op te leggen. Een belasting die volgens de ministers ongeveer drie miljard euro zal opbrengen. Dat is bijna volledig het bedrag van de vermindering van het gat in onze begroting. Dat Tinne enkele dagen voorheen aangekondigd had dat die belasting 4,7 miljard zou opbrengen, was al vergeten. Op de vraag hoe zeker we er mogen van zijn dat we die 3 miljard effectief zullen binnenhalen, was het antwoord overtuigend “Zeker!” Zowel bij Tinne als bij alle vicepremiers. En zullen de energieproducenten dat niet aanvechten in de rechtbank? Volgens onze excellenties kan dat niet: onze belasting zit juridisch vast gegoten als in beton, want het is op Europees niveau goedgekeurd. Wat de excellenties er niet bij vertellen is dat een groot deel van die belastinginkomsten gevonden moet worden door die belasting “met terugwerkende kracht” in te voeren, iets wat niet goedgekeurd werd op Europees niveau, en wat ook nooit zal standhouden in een rechtszaak. Je kan vandaag niet opeens beslissen om inkomsten van een maand geleden te gaan belasten. Bovendien is op Europees niveau beslist om alle “overwinst” boven 180 euro per MWh af te toppen, terwijl dat in België al vanaf 130 euro zou zijn. België gaat dus véél verder dan Europa voorstelt, wij raken de energieproducenten veel harder dan Europa beslist had. De kans dat dit voor een rechtbank overeind blijft, is zo goed als nihil. Hoe overtuigd de vicepremiers ook proberen te klinken. En wat gemakshalve ook vergeten wordt: bij ons in België wordt in de praktijk vooral Engie/Electrabel geraakt door die belasting. Engie, dat is de uitbater van die twee kernreactoren die we na veel vijven en zessen toch willen open houden. We hebben dus de “goodwill” van Engie méér dan nodig, anders mogen we die beide reactoren wel vergeten. Is er iemand nog naïef genoeg om te geloven dat Engie bereidwillig zal meewerken aan het langer open houden van die kernreactoren als wij hen terzelfdertijd een loer draaien met die “overwinstbelasting”? “Droom maar verder” zou ik zeggen. Ik vrees dus voor Tinne dat ook het vel van deze beer voor haar ogen zal verdampen. Waarmee trouwens ook het gat in onze begroting weer even diep wordt als vóór de begrotingsgesprekken.

Ja, politiek bedrijven is echt wel een zielige bedoening! En ja, onze politici zijn bijzonder bedreven in de kunst om het vel van de beer te verkopen…