Gratis, belangeloos, voor niets

“Gratis, belangeloos, voor niets” is een liedje uit 1973 van de intussen overleden Nederlandse zanger Dimitri van Toren. Zoals wel meer van zijn songs klinkt ook dit bijzonder vrolijk, maar de inhoud is dat allerminst.

https://www.youtube.com/watch?v=gwrRTI4CQ-4

Het gaat over een dakloze straatmuzikant die de mensen opvrolijkt met zijn liedjes en zijn muziek, langs de straten en op de pleinen. En de mensen vinden het fantastisch. Helaas heeft de man geen vaste verblijfplaats en geen papieren, en dus wordt hij op een kwade dag het land uitgezet omdat hij er illegaal verblijft. En de mensen die naar zijn liedjes kwamen luisteren, vinden dat bijzonder spijtig. Vooral omdat zijn optredens gratis waren, belangeloos, voor niets. En dat vertier zijn ze nu kwijt:

“O wat jammer, o wat naar
dat die man verdwenen is. Maar het ergst van alles is
het was gratis belangeloos en het kostte niets.”

Hoe vrolijk het ook klinkt, het is al bij al een bijzonder cynisch lied: de mensen vonden het fantastisch dat die man op straat zo’n mooie liedjes kwam vertolken, helemaal gratis, maar tegelijk was de man officieel niet welkom omdat hij geen papieren had. Het is een cynisch verhaal, maar uiteindelijk niet zó ver gezocht. Ook bij ons, ook vandaag, zijn mensen zonder papieren hier niet welkom. Hoewel sommigen van hen vermoedelijk heel warm onthaald worden als ze gratis en voor niets op straat de mensen blij maken met hun muziek. Zo zijn we dan wel: we verwelkomen ze als ze ons plezier verschaffen, en al zeker als dat gratis is, maar toch zijn we ze liever kwijt dan rijk. En zo hypocriet zijn velen van ons dan weer wel dat we er niet voor terugdeinzen om die “illegale vluchtelingen” tijdelijk, tot ze uit het land gezet worden, in te zetten als super-goedkope arbeidskrachten, bijna gratis. Bijvoorbeeld in de bouw of als poetshulp of iets dergelijks.

Het is en blijft natuurlijk een moeilijk probleem, de discussie rond “illegale vluchtelingen”. Een land kan uiteindelijk niet alle vluchtelingen opvangen, en mensen die in hun eigen land veilig hadden kunnen blijven maken weinig kans om hier bij ons welkom te zijn. Maar de waarheid is dat geen van die mensen voor hun plezier hun eigen land ontvlucht zijn. Ze zijn er allemaal weggegaan omdat het daar niet goed gaat, omdat ze daar honger lijden, omdat er oorlog is, omdat er geen werk is, … Zolang de mens er niet in slaagt overal in de hele wereld enige welstand te creëren en te zorgen voor vrede, zullen er vluchtelingen zijn.

En wij zullen ondertussen met veel plezier naar hun liedjes en muziek luisteren (of van hun arbeid profiteren), vooral omdat het (bijna) gratis is, maar ze daarna evengoed het land uit zetten.

Er is een man in het land met haren ongekamd
En die speelt op een schalmei zo eerlijk en zo vrij
gratis belangeloos voor niets
er is een man in de stad
maar niemand zegt wat
want men luistert naar hem
terwijl een ieder voor zich denkt
het is gratis belangeloos voor niets
en nou is die in mijn straat
het is of de koningin verjaart
toch hoort men alleen zijn fluit
zo helder en zo luid
het is gratis belangeloos voor niets

Er is een man uit het land gezet
hij had geen paspoort hij had geen bed
hij had alleen een schalmei daarop speelde die zo vrij

gratis belangeloos voor niets
en de mensen zeiden tegen elkaar
o wat jammer o wat naar
dat die man verdwenen is maar het ergst van alles is
het was gratis belangeloos en het kostte niets