De andere Wang

Uit de Bergrede van Jezus Christus (Matteüs, Hoofdstuk 5, vers 39): “Jullie hebben gehoord dat gezegd werd: ‘Een oog voor een oog en een tand voor een tand.’ Dit zeg ik daarover: verzet je niet tegen wie kwaad doet, maar keer degene die je op de rechterwang slaat, ook de linkerwang toe.” Dat was een reactie op de Joodse stelregel: “Een oog voor een oog, een tand voor een tand.” Christus predikte immers zachtmoedigheid en vreedzaamheid.

En het valt niet te ontkennen: geweld lokt tegengeweld uit, en dat leidt dan onvermijdelijk weer tot nieuw, nog harder geweld. Zodat je uiteindelijk terecht komt in een vicieuze cirkel van steeds escalerende agressie. Het is dus inderdaad niet alleen zachtmoediger, maar ook wijzer om niet aan geweld toe te geven en agressie niet met agressie te beantwoorden. Maar dat betekent niet dat men niet het recht zou hebben zich te verdedigen.

Maar misschien dacht Paus Franciscus toch aan de Bergrede toen hij in een interview over Oekraïne zei: "Het woord 'onderhandelen' is een moedig woord. Wanneer je ziet dat je verslagen bent, dat het niet goed gaat, dan moet je de moed hebben om te onderhandelen. De sterkste is degene die de situatie bekijkt, denkt aan de gewone burgers en de moed heeft voor de witte vlag, voor onderhandelingen." Daarmee ging hij dan toch op een verbijsterende manier de mist in want met die uitspraak lijkt de Paus te kennen te geven dat Oekraïne de Russische agressie zomaar lijdzaam moet ondergaan en zich niet verder mag verdedigen. En daarmee lijkt de Paus te kennen te geven dat hij, en de hele wereld, de Russische agressie als een voldongen feit ziet, en dat hij die niet persee afkeurt.

Volgens Rooms getrouwe theologen beweerde de Paus helemaal niet dat Oekraïne zich moet “overgeven”, maar wel dat ze naar de onderhandelingstafel zouden moeten trekken in plaats van dit zinloos geweld te laten voortduren. Maar dan zou de Paus wel erg naïef zijn, want onderhandelingen zijn bij voorbaat zinloos, omdat Rusland uit is op de volledige verovering van Oekraïne: meer en meer is de Russische retoriek dat Oekraïne als onafhankelijk land geen recht van bestaan heeft en in feite een integraal deel is van Rusland. Rusland zal nooit stoppen zolang Oekraïne nog weerbaar is en zolang het land niet volledig ingenomen is.

Tenzij Paus Franciscus meer weet dan wij, natuurlijk. Misschien is hij er nu al zeker van dat Oekraïne deze oorlog sowieso zal verliezen en denkt hij daarom dat het voor Oekraïne beter is om nu te onderhandelen. Dat Oekraïne de oorlog compleet zal verliezen, zit er trouwens dik in als er niet vlug opnieuw substantiële Amerikaanse (militaire en financiële) steun komt. En dat lijkt er niet in te zitten. Niet op korte termijn, want de Republikeinse fractie in het Amerikaans parlement blijft, om onduidelijke redenen, dwars liggen. Maar nog minder op de langere termijn: als Donald Trump president wordt, kan Oekraïne vermoedelijk definitief fluiten naar Amerikaanse steun. (Dat zou hij trouwens met zoveel woorden gezegd hebben tegen Poetin’s beste vriend Viktor Orban.) Vraag me niet waarom. Wellicht omdat Trump om één of andere reden goede vriendjes wil zijn met Poetin, zeker? Of simpelweg omdat Trump een idioot is die niet goed beseft wat er gaande is? Het lijkt er sterk op dat Joe Biden niet de enige oude man is die seniel aan het worden is. Dat geldt evengoed voor Trump. En misschien ook wel voor de Paus?