Fake News

Ik herinner me nog heel goed hoe de klassieke en officiële media ons tijdens de Corona-“crisis” probeerden te behoeden voor allerlei soorten “fake news” via (vooral) de sociale media. Die voorbeeldige en belangrijke taak hebben de klassieke media sindsdien blijvend proberen te vervullen; niet alleen over Corona, maar over alle mogelijke wereldschokkende nieuwsfeiten. Meer zelfs: de “klassieke media” hebben zich nadien opgeworpen als dé referentie als het gaat om het detecteren van “fake news”. Zo hebben bijvoorbeeld zowel het weekblad Knack als de website VRT-NWS een rubriek “Fact Check” waarbij ze dubieuze nieuwsberichten onder de loep houden om te checken of dat bericht enig waarheidsgehalte heeft. Dat moet de indruk versterken dat de officiële media, zoals de publieke omroep, per definitie altijd correct en betrouwbaar nieuws brengen, feiten die uitvoerig geverifieerd werden.

Helaas toont de realiteit dat “officiële” media niet “per definitie” betrouwbaar nieuws brengen. Vooral in landen met een dictatoriaal regime laten de officiële media zich (al dan niet gewillig) door de autoriteiten mis- of gebruiken om het nieuws te brengen dat in het kraam van de regeringsleiders past. Dat valt vooral op bij de Chinese of bij de Russische media, waar de teneur van de berichtgeving bijzonder sterk “gekleurd” is en de “feiten” nogal eens verdraaid worden.

Een flagrant voorbeeld hiervan is de officiële Russische berichtgeving over de gruwelijke terroristische aanval op 22 maart jongstleden, in een concertgebouw in de buurt van Moskou. In de nieuwsberichten overal ter wereld wordt aangegeven dat die aanslag beraamd en gepleegd is door extremisten van de terreurgroep IS. Dat wordt trouwens door de groep zelf bevestigd: ze hebben de aanslag opgeëist, ze hebben beelden verspreid van de voorbereiding ervan en van de uitvoering. Er kan daar geen enkele twijfel over bestaan. Maar de Russische officiële media maakten daar in eerste instantie totaal geen melding van en verspreidden braaf de boodschap van Tsaar Vladimir Poetin: dat “de terroristische staat” Oekraïne erachter moet zitten. Uiteraard had Poetin er alle belang bij om de waarheid een lichte draai te geven. Het idee dat ook Rusland bedreigd wordt door het Islamistisch terrorisme is niet bepaald bevorderlijk voor het gevoel van veiligheid en macht dat hij wil rondstrooien, en toegeven dat zijn veiligheidsdiensten hier zwaar gefaald hebben is niet goed voor zijn imago of dat van zijn regime. Aan de andere kant wil Poetin er uiteraard alles aan doen om Oekraïne “zwart te maken” in de ogen van zijn bevolking en van de wereld: hoe sterker het “vijandbeeld” van Oekraïne, hoe meer steun zijn oorlog zal krijgen. En dus is het niet zo vreemd dat Poetin, in navolging van Donald Trump indertijd, met een soort “alternatieve realiteit” op de proppen komt. En die versie werd kritiekloos overgenomen door de officiële media. Zelfs al is het overduidelijk “fake news”.  

Dit is natuurlijk een extreem voorbeeld van nieuwsmanipulatie door de officiële media op aansturen van de autoriteiten, typisch allicht voor het gebrek aan vrije nieuwsgaring in dat soort landen. Maar ook bij ons zijn de officiële media niet altijd even kritisch en objectief als het gaat om berichten die door de regering verspreid worden. Tijdens de Corona-crisis is het meermaals opgevallen hoe de VRT klakkeloos overnam wat de regering publiek wilde maken, zonder enige vorm van kritische journalistiek. Zo wilde de regering ons bijvoorbeeld heel lange tijd laten geloven dat wie tegen Corona ingeënt was, niet langer besmettelijk was, en hebben ze daarom dat fameuze “Covid Safe Ticket” ingevoerd. En onze openbare omroep heeft die stelling zonder meer overgenomen en ons het tegendeel als “fake news” voorgesteld. Tot achteraf bleek dat het vaccin inderdaad geen bescherming bood tegen besmetting en nog minder tegen besmettelijkheid. Maar in volle crisis wou onze regering die boodschap liever stil houden, en de officiële media hebben hen op hun wenken bediend.

Nee, ook onze klassieke en officiële media zijn niet vrij van “fake news”, ook al pretenderen ze van wel en kennen ze zichzelf het aura van “fact checkers” toe. Al wordt het gelukkig bij ons niet zo bont gemaakt als in het Rusland van de pathologische leugenaar Vladimir Poetin.

(Wie een leuk verhaal wil lezen over de leugenachtigheid van “Koning Vlad”, moet mijn boek “Betoverd door Prinses Liese” maar eens lezen…)